دانشمندان ده‌ها ژن مرتبط با افسردگی را شناسایی کردند

افسردگی—یا به اصطلاح علمی دقیق، «اختلال افسردگی ماژور»—نوعی اختلال روانی است که درصد قابل توجهی از افراد جامعه را گرفتار می‌کند. مانند بسیاری از اختلالات روانی دیگر، در افسردگی نیز مجموعه‌ای از علل و عوامل ژنتیکی و محیطی دخالت دارند. شناخت این عوامل می‌تواند نقش قابل توجهی در کنترل و درمان بیماری داشته باشد. ازاین‌رو، دانشمندان همواره در پی آن هستند که با مطالعات بالینی و آزمایشگاهی، عوامل وراثتی دخیل در بروز افسردگی را شناسایی کنند.

افسردگی اختلال عمده‌ای است که می‌تواند عوارض قابل توجهی را به دنبال داشته باشد. خطر خودکشی یکی از این پیامدهای ناگوار است که در صورت درمان نشدن افسردگی امکان بروز آن وجود دارد.

اخیراً دانشمندان مطالعه‌ی بزرگی را بر روی ژنوم انسان برای شناسایی ژن‌های دخیل در بروز افسردگی انجام دادند. در این مطالعه‌ی گسترده، حدود ۱۳۵ هزار بیمار مبتلا به افسردگی و حدود ۳۵۰ هزار فرد سالم به عنوان شاهد از نظر ژنتیکی مورد مطالعه قرار گرفتند.

محققان در این مطالعه موفق شدند ده‌ها ژن را که موجب افزایش ریسک افسردگی می‌شوند، شناسایی نمایند. این یافته نشان دهنده‌ی پیچیدگی قابل توجه این بیماری است و همچنین نشان می‌دهد که چرا داروهای ضد افسردگی در بعضی از افراد مؤثر هستند، درحالی‌که در برخی دیگر از بیماران هیچ‌گونه تأثیری ندارند.

در این مطالعه، ۴۴ ژن یا آلل شناسایی شدند که با خطر افسردگی در ارتباط هستند. از این میان، ۳۰ تا از این ژن‌ها در هیچ‌کدام از مطالعات قبلی شناسایی نشده بودند. دانشمندان امیدوارند که شناسایی این ژن‌ها راه را برای یافتن درمان‌های جدید برای افسردگی هموار کند. بیماری افسردگی بالغ بر ۱۵ درصد جمعیت جهان را گرفتار می‌کند، و تنها نیمی از بیماران به درمان‌های موجود که شامل درمان دارویی و روان‌درمانی است، پاسخ می‌دهند، و نصف دیگر بیماران همچنان با این بیماری درگیر هستند و خطر خودکشی نیز ممکن است برای آنها وجود داشته باشد.

علیرغم اینکه ده‌ها سال است که درباره‌ی افسردگی تحقیقات علمی می‌شود، ولی هنوز هم سازوکارهای این بیماری به خوبی شناسایی نشده است. مطالعه‌ی موجود گام بزرگی در جهت شناسایی سازوکارهای بیولوژیک بروز افسردگی به شمار می‌رود.

بسیاری از ژن‌هایی که ارتباط آنها با افسردگی مشخص شده است، با بروز وضعیت‌های روانی دیگر مانند شیزوفرنی و اختلال دوقطبی و نیز اختلالات پزشکی دیگری که در ارتباط با افسردگی هستند، مانند چاقی و بی‌خوابی، مرتبط هستند.

باید دانست که از میان ژن‌های شناسایی شده، بعضی از آنها در ارتباط با میانجی‌های عصبی مغز، مانند دوپامین و آدرنالین، هستند. اما برخی دیگر از اینها ارتباطی با میانجی‌های عصبی ندارند. شاید به همین خاطر باشد که داروهای ضد افسردگی در بعضی از افراد مؤثر واقع نمی‌شوند.

باید توجه داشت که علیرغم شناسایی ژن‌های مرتبط با افسردگی، هیچ‌کدام از این ژن‌ها به تنهایی همبستگی قطعی با افسردگی ندارد، اما همراهی آنها می‌تواند خطر افسردگی را افزایش دهد. تقریباً تمام افراد حامل برخی از این ژن‌های مرتبط با افسردگی هستند، ولی هر چه تعداد این‌گونه ژن‌ها در فرد بیشتر باشد، ریسک افسردگی برای او افزایش می‌یابد.

بر اساس مطالعاتی که در دوقلوهای همسان انجام شده است، به نظر می‌رسد که تقریباً نیمی از موارد افسردگی در ارتباط با ژنتیک است و نیم دیگر با عوامل محیطی در ارتباط است. در واقع، تردیدی نیست که برخی از تجربیات زندگی، خطر افسردگی را افزایش می‌دهد، ولی شناسایی فاکتورهای ژنتیکی مرتبط با افسردگی می‌تواند نقش مهمی در پیشبرد تحقیقات در این زمینه داشته باشد.

اکثر داروهایی که تاکنون برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار گرفته‌اند، به‌طور تصادفی کشف شده‌اند، اما شناسایی عوامل ژنتیکی مرتبط با افسردگی می‌تواند محققان را راهنمایی کند تا داروهای هدفمندی را برای درمان افسردگی شناسایی نمایند.